Etap I – Rekrutacja potencjalnych dawców
Rekrutacja obejmuje ocenę przydatności zdrowotnej kandydata na potencjalnego dawcę szpiku oraz wykonanie wstępnych badań zgodności tkankowej.
Aby zostać potencjalnym dawcą komórek krwiotwórczych należy:
- Zgłosić się do Ośrodka Dawców Szpiku
Wskazany wcześniejszy kontakt telefoniczny lub e-mailowy!
- Wypełnić Ankietę zdrowotną dawcy komórek krwiotwórczych oraz Kartę Ewidencyjną Centralnego Rejestru Potencjalnych Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej – do pobrania w zakładce Pliki do pobrania.
Wskazane jest zapoznanie się z Ulotką informacyjną dla kandydata na dawcę komórek krwiotwórczych oraz Informacją o chorobach zakaźnych dla kandydatów na dawców komórek krwiotwórczych – dostępne w zakładce Pliki do pobrania.
- Poddać się kwalifikacyjnemu badaniu lekarskiemu.
- Oddać próbkę krwi na typowanie specyficzności antygenów układu HLA (zgodności tkankowej).
Do pobrania krwi nie jest wymagane żadne specjalne przygotowanie.
Nie trzeba być na czczo!
Po zakończeniu wszystkich badań, ich wyniki badań i dane osobowe będą przekazane i zarejestrowane, zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych, w Centralnym Rejestrze Potencjalnych Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej, działającym przy Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnym ds. Transplantacji „POLTRANSPLANT”. Następnie zostaną one przekazane do światowej bazy BMDW i tą drogą udostępniane ośrodkom transplantacyjnym na całym świecie.
Ważne!
Dane zamieszczone w Karcie Ewidencyjnej umożliwiają skontaktowanie się Rejestru z dawcą. Prosimy więc o czytelne wypełnianie wszystkich dokumentów jak również o aktualizowanie danych. W miarę możliwości prosimy o podanie więcej niż jednego telefonu do kontaktu. Informację o zmianie danych teleadresowych można przesłać pocztą elektroniczną, faksem lub pocztą korzystając z formularza Deklaracji zmiany danych osobowych w Rejestrze Dawców Szpiku – dostępnego w zakładce Zmiana danych osobowych, na adres Ośrodka Dawców Szpiku lub zgłosić telefonicznie.
Wszystkie dane kontaktowe Ośrodka dostępne są w zakładce Kontakt.
Etap II – Procedura doboru
- W przypadku stwierdzenia zgodności chorego i kandydata na dawcę oraz ustaleniu stanu zdrowia dawcy jest on poproszony o zgłoszenie się na badania uzupełniające (pobranie 2 próbek krwi).
- Badania te mają na celu potwierdzenie zgodności antygenowej między dawcą i biorcą (tzw. typowanie potwierdzające) oraz wykluczenie obecności wirusów, które mogłyby wywołać powikłania poprzeszczepowe u biorcy.
- W przypadku całkowitej lub wystarczającej zgodności przedstawia się kandydatowi na dawcę szczegółową procedurę pobrania komórek krwiotwórczych oraz wyjaśnia ewentualne wątpliwości. W tym momencie kandydat podejmuje ostateczną decyzję o oddaniu, bądź nie, swojego szpiku lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej choremu.
Etap III – Ostateczna kwalifikacja
- Jeżeli potwierdzi się zgodność między dawcą a chorym, rozpoczyna się procedura Work-up, czyli ostateczna kwalifikacja medyczna, odbywająca się w jednym z ośrodków transplantacyjnych, po której następuje pobranie szpiku lub komórek macierzystych z krwi obwodowej.
- Przed rozpoczęciem badania kwalifikacyjnego lekarz prowadzący szczegółowo informuje potencjalnego dawcę o rodzaju planowanych badań, metodzie pobrania komórek krwiotwórczych, objaśnia istotę i przebieg zabiegu oraz prosi o wyrażenie zgody na pobranie szpiku lub komórek macierzystych krwi obwodowej.
- W czasie badań kwalifikacyjnych oceniana jest wydolność układów i narządów pozwalająca na wykluczenie nadmiernego ryzyka zabiegu u samego dawcy.
- Pobiera się również próbki krwi do badań laboratoryjnych.
Etap IV – Pobranie komórek krwiotwórczych
- Wykorzystywane są tu dwa sposoby uzyskania komórek krwiotwórczych:
- z krwi obwodowej: metodą separacji komórek krwiotwórczych, po uprzednim podaniu dawcy czynnika wzrostu;
- ze szpiku kostnego: z talerza kości biodrowej; pobranie odbywa się w znieczuleniu ogólnym, na sali operacyjnej.
Zwykle na dwa tygodnie przed zabiegiem pobierana jest od dawcy jego własna krew, która zawsze po pobraniu szpiku zwracana jest mu z powrotem w formie autotransfuzji. Taka procedura ma wyrównać jej straty w wyniku pobrania szpiku.
- Wybór metody w konkretnym przypadku zależy od celu wykonania zabiegu oraz od woli dawcy.
- Już po kilku dniach po zabiegu można bez obaw wrócić do pracy, a parametry hematologiczne krwi powrócą do stanu sprzed zabiegu w ciągu kilku tygodni.
- Za pobyt w ośrodku pobierającym przysługuje zwolnienie lekarskie.
Etap V – Opieka nad dawcą po pobraniu komórek krwiotwórczych
Zazwyczaj po zabiegu pobrania komórek krwiotwórczych czy to ze szpiku, czy z krwi obwodowej dawca jest poddawany kilkukrotnym kontrolom, głównie pod względem parametrów krwi. W niektórych przypadkach wskazane jest krótkotrwałe podawanie dawcy żelaza, kwasu foliowego i preparatów witaminowych. W przypadku odczuwania bólu w miejscu nakłuć zalecane jest przyjmowanie wskazanych przez lekarza leków przeciwbólowych i odpoczywanie.
Ogólnie nie ma żadnych szczególnych zaleceń ani ograniczeń, jednakże przez 2-3 dni po zabiegu wskazana jest rezygnacja z gorących kąpieli w wannie czy basenie, unikanie ciężkich prac fizycznych i uprawiania sportu. Niezalecane jest także używanie preparatów, które zaburzają procesy krzepnięcia krwi, chyba że nadzorujący lekarz zaleci inaczej.
Dawcy szpiku przysługuje tytuł Dawca Przeszczepu, a dawcy szpiku, który oddał szpik więcej niż raz przysługuje tytuł Zasłużony Dawca Przeszczepu. Uprawnienia związane z posiadaniem tych tytułów regulują odpowiednie akty prawne.